Κοινή ανακοίνωση 16 Περιβαλλοντικών Οργανώσεων για Δελτίο Τύπου της ΕΕ που αφορά την κατάσταση διατήρησης του λύκου στην Ευρώπη
Οι υπογράφουσες 16 Περιβαλλοντικές Οργανώσεις εκφράζουμε τη βαθιά μας ανησυχία για το περιεχόμενο Δελτίου Τύπου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σχετικά με τους «Λύκους στην Ευρώπη», με ημερομηνία 4 Σεπτεμβρίου 2023 [i], το οποίο καλεί τις κυβερνήσεις να χρησιμοποιήσουν τις παρεκκλίσεις της νομοθεσίας για την προστασία του λύκου και ζητά από κάθε ενδιαφερόμενο μέρος να παρέχει δεδομένα για το είδος, σε μια ασφυκτική προθεσμία, προκειμένου να αποφασίσει για ένα πιο ευέλικτο καθεστώς προστασίας του είδους στην ΕΕ, χωρίς όμως να διευκρινίζονται οι τρόποι ελέγχου και διασφάλισης της αξιοπιστίας των δεδομένων που θα συγκεντρωθούν.
Το Δελτίο Τύπου της Επιτροπής αναπαράγει παραπλανητικές πληροφορίες για τον λύκο
Οι ισχυρισμοί ότι ο αριθμός των λύκων συνδέεται άμεσα και προεξοφλεί μεγάλο επίπεδο ζημιών στην κτηνοτροφία είναι σε σημαντικό βαθμό ανακριβής, καθώς τα επίπεδα απωλειών στο ζωικό κεφάλαιο σχετίζονται κατά βάση με την αποτελεσματική εφαρμογή μέτρων πρόληψης και δευτερευόντως με τον αριθμό των λύκων -όπως έχουν δείξει πολλές διεθνείς επιστημονικές έρευνες.
Επιπλέον, ήδη εφαρμοζόμενες παρεκκλίσεις της Ενωσιακής νομοθεσίας για τον λύκο δεν έχουν ακόμα αξιολογηθεί ως προς την αποτελεσματικότητά τους, με αποτέλεσμα την πιθανή έναρξη ενός φαύλου κύκλου αίματος, σε περίπτωση μείωσης του προστατευτικού καθεστώτος, χωρίς αυτή να συνοδεύεται από την αποτελεσματική επίλυση συγκρούσεων.
Οι ισχυρισμοί ότι οι λύκοι αποτελούν κίνδυνο για τον άνθρωπο, είναι παραπλανητικοί, καθώς, βάσει πρόσφατων επιστημονικών στοιχείων [ii], οι επισήμως καταγεγραμμένοι θάνατοι ανθρώπων από επιθέσεις λύκων στην Ευρώπη αποτελούν σπάνια εξαίρεση. Βάσει πρόσφατης επιστημονικής έρευνας ο τελευταίος θάνατος ανθρώπου από κυνοειδές στην Ελλάδα οφείλεται σε επίθεση από σκυλιά.
Η συνύπαρξη με τα Μεγάλα Σαρκοφάγα είναι εφικτή
Θεωρούμε ότι η Επιτροπή πρέπει, αντί να ανοίγει εκ νέου θέμα καταλληλότητας των Οδηγιών για τη φύση [iii], να επιμείνει περισσότερο στην αποτελεσματική αξιοποίηση από τα κράτη μέλη της ΕΕ δοκιμασμένων καλών πρακτικών και χρηματοδοτικών εργαλείων που θα συμβάλλουν στην πιο αποτελεσματική εφαρμογή της Οδηγίας των Οικοτόπων 92/43/ΕΟΚ. Μέχρι σήμερα η ενίσχυση των κτηνοτρόφων που υφίστανται απώλειες από λύκους για την εφαρμογή αποτελεσματικών μεθόδων πρόληψής τους γίνεται αποσπασματικά και μόνο σε τοπική κλίμακα, ενώ σε μερικές χώρες όπως η Ελλάδα, οι αντίστοιχες χρηματοδοτήσεις της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής δεν έχουν αξιοποιηθεί επαρκώς.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και οι αρμόδιες αρχές των κρατών μελών της ΕΕ, μεταξύ των οποίων και η χώρα μας, οφείλουν να παρακολουθούν πιο στενά το κατά πόσο εφαρμόζονται ικανοποιητικά, αποτελεσματικά μέτρα πρόληψης και καλές πρακτικές, όπως η χρήση σωστά εκπαιδευμένων Σκύλων Φύλαξης Κοπαδιών ή άλλες παραδοσιακές και σύγχρονες μέθοδοι πρόληψης (π.χ. ειδικοί φράκτες, φωτισμός κ.α.)[iv].
Το σύστημα αποζημιώσεων δεν έχει ακόμα εκσυγχρονισθεί και ενισχυθεί
Η αντιμετώπιση των συγκρούσεων με τα μεγάλα σαρκοφάγα απαιτεί τη βελτίωση και τον εκσυγχρονισμό του συστήματος ασφάλισης και αποζημίωσης των θιγόμενων παραγωγών από τον Οργανισμό Ελληνικών Γεωργικών Ασφαλίσεων (ΕΛΓΑ), ώστε να παρέχονται πιο γρήγορα και πιο δίκαια οι προβλεπόμενες από τον νόμο αποζημιώσεις [v]. Επίσης, θα πρέπει να υποστηριχτούν εμπράκτως τα μέτρα πρόληψης ζημιών [vi].
Οι προβλεπόμενες παρεκκλίσεις, πρέπει να παραμείνουν εξαίρεση και να μη γίνουν κανόνας
Η διατύπωση του Δελτίου Τύπου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, το οποίο «παροτρύνει τις τοπικές αρχές να κάνουν πλήρη χρήση των υφιστάμενων παρεκκλίσεων», χωρίς καμία αναφορά στο ότι οι παρεκκλίσεις πρέπει να χρησιμοποιούνται μόνο ως έσχατη λύση (όταν όλα τα άλλα προβλεπόμενα μέτρα έχουν εφαρμοσθεί αποτελεσματικά, αλλά δεν έχουν πετύχει τους στόχους τους), δίνει την εντύπωση ότι η εξόντωση λύκων αποτελεί μια αποτελεσματική μέθοδο μείωσης των ζημιών στην κτηνοτροφία ή μια «κανονική» και γενικά αποδεκτή πρακτική διαχείρισης του είδους.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παραβιάζει τους δικούς της κανόνες διαβούλευσης
Με έκπληξη διαπιστώνουμε πως η Επιτροπή προέτρεψε σε συλλογή δεδομένων σχετικά με «προκλήσεις που σχετίζονται με την επιστροφή των λύκων» [vii] έως τις 22 Σεπτεμβρίου 2023, δηλαδή μέσα σε περίοδο 18 ημερών (!). Οι 18 ημέρες δεν είναι ένα εύλογο χρονικό διάστημα για κάτι τέτοιο [viii].
Η Επιτροπή παραβιάζει τους κανόνες που η ίδια έχει θεσπίσει, σε ό,τι αφορά τη βελτίωση της νομοθεσίας. Οποιαδήποτε απόφαση αλλαγής του καθεστώτος διατήρησης του λύκου πρέπει να βασίζεται σε αξιόπιστα επιστημονικά δεδομένα, σύμφωνα με τις διατάξεις της σχετικής νομοθεσίας, και όχι σε μη δημοσιευμένα στοιχεία, που υποβάλλονται μέσω μιας αδιαφανούς και παράτυπης διαδικασίας «διαβούλευσης».
Να μην αποπροσανατολιστούμε από αυτά που έχουν πραγματική αξία
Οι συνυπογράφουσες Περιβαλλοντικές Οργανώσεις ενώνουμε τη φωνή μας με όσους ζητούν την επανεξέταση της ανακοίνωσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και καλούμε την ελληνική κυβέρνηση και όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη να μην αποπροσανατολιστούν από αυτά που έχουν πραγματική αξία, που είναι η αποτελεσματική και εκτεταμένη εφαρμογή μέτρων πρόληψης ζημιών και η αξιοποίηση δοκιμασμένων καλών πρακτικών και άλλων εργαλείων για την επίτευξη ομαλής συνύπαρξης του ανθρώπου με την άγρια ζωή.
Οι λύκοι αποτελούν αναπόσπαστο μέρος της φυσικής κληρονομιάς της Ευρώπης, διαδραματίζοντας ζωτικό ρόλο στη διατήρηση της ισορροπίας των οικοσυστημάτων και της βιοποικιλότητας, και η επιστροφή του λύκου στην Ευρώπη αποτελεί σημαντική επιτυχία διατήρησης, που δεν πρέπει να τεθεί σε κίνδυνο.
Οι υπογράφουσες οργανώσεις:
ΑΝΙΜΑ
ΑΡΙΩΝ - Ερευνητικό Κέντρο Διάσωσης και Περίθαλψης Κητωδών
ΑΡΚΤΟΥΡΟΣ - Εταιρία Προστασίας και Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος και Άγριας Ζωής
Δράση για την Άγρια Ζωή
Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού
Ελληνική Εταιρία Προστασίας της Φύσης
Ελληνική ΟΡΝΙΘΟΛΟΓΙΚΗ Εταιρεία
Εταιρεία Προστασίας Βιοποικιλότητας της Θράκης
Εταιρία Προστασίας Πρεσπών
ΚΑΛΛΙΣΤΩ - Περιβαλλοντική Οργάνωση για την Άγρια Ζωή και τη Φύση
Μοm - Εταιρεία για τη Μελέτη και Προστασία της Μεσογειακής Φώκιας
Οικολογική Εταιρεία Ανακύκλωσης
Greenpeace
iSea
MedINA - Μεσογειακό Ινστιτούτο για τη Φύση και τον Άνθρωπο
WWF Ελλάς
Σημειώσεις:
[i] Η ανακοίνωση της ΕΕ στα ελληνικά είναι διαθέσιμη στο: https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/el/ip_23_4330
[ii] https://brage.nina.no/nina-xmlui/bitstream/handle/11250/2729772/ninarapport1944.pdf?sequence=1
[iii] Πρόσφατα ολοκληρώθηκε σχετικός έλεγχος καταλληλότητας των Οδηγιών για τη φύση, που κατέληξε στο συμπέρασμα ότι «τα παραρτήματα στην τρέχουσα μορφή τους παρέχουν επαρκές επίπεδο προστασίας για την επίτευξη των στόχων των Οδηγιών».
[iv] Τέτοια μέτρα έχουν εφαρμοστεί και εξακολουθούν να εφαρμόζονται με επιτυχία στο πλαίσιο έργων LIFE που υλοποιούνται στη χώρα μας. Πρέπει να επαναλαμβάνονται πιο συστηματικά και να αναπαράγονται σε περισσότερες περιοχές, με την υποστήριξη και άλλων χρηματοδοτικών εργαλείων, όπως το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης (ΕΓΤΑΑ): Στη χώρα μας δεν έχουν αξιοποιηθεί επαρκώς μέχρι τώρα οι διαθέσιμοι πόροι, παρά του ότι σχετικά μέτρα έχουν ενταχθεί στο νέο «Στρατηγικό Σχέδιο ΚΑΠ της Ελλάδας 2023-2027». Η ηγεσία του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης, οφείλει να υποστηρίξει την ορθή εφαρμογή τους, αντί να κάνει ότι έκανε επανειλημμένως στο παρελθόν, ζητώντας την ματαίωση μέτρων που είχαν αρχικά ενταχθεί στα Προγράμματα Αγροτικής Ανάπτυξης.
[v] Η ελληνική πολιτεία πρέπει και μπορεί να ενισχύσει τον ΕΛΓΑ, δεδομένου ότι οι κατευθυντήριες γραμμές της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τις κρατικές ενισχύσεις στον γεωργικό τομέα, κατ’ εξαίρεση, επιτρέπουν στα κράτη μέλη της ΕΕ να χορηγούν πλήρη αποζημίωση στους αγρότες για ζημιές που προκαλούνται από προστατευόμενα είδη, όπως οι λύκοι.
[vi] Με την πρόσθετη κρατική ενίσχυση, ο ΕΛΓΑ θα είναι σε θέση να χρηματοδοτήσει/επενδύσει σε μέτρα ενεργητικής προστασίας και πρόληψης ζημιών, όπως κάνει σε άλλες περιπτώσεις, μειώνοντας έτσι τόσο το επίπεδο των ζημιών, όσο και το κόστος που συνεπάγεται η καταβολή αποζημιώσεων. Έτσι, θα υποστηρίζει ενεργά τόσο την συνύπαρξη του ανθρώπου με την άγρια ζωή στη χώρα μας, όσο και την οικονομική βιωσιμότητά του ως Οργανισμού.
[vii] Μετά από αιώνες διώξεων, οι πληθυσμοί λύκων ανακάμπτουν σε πολλές χώρες της ΕΕ. Αυτό είναι σε μεγάλο βαθμό συνέπεια κοινωνικών και οικονομικών εξελίξεων και αλλαγών χρήσεων γης, αλλά και αποτέλεσμα της εφαρμογής της νομοθεσίας για την προστασία του είδους.
[viii] Οι κατευθυντήριες γραμμές για τη βελτίωση της νομοθεσίας απαιτούν να διατίθεται εύλογο χρονικό διάστημα σε όλους τους ενδιαφερόμενους, για να επεξεργαστούν και να επικαιροποιηθούν τα στοιχεία που διαθέτουν. Εξάλλου, η Επιτροπή έχει ήδη στην κατοχή της τεκμηριωμένα δεδομένα από τον πρόσφατο έλεγχο καταλληλότητας των Οδηγιών για τη φύση, καθώς και από τα κράτη μέλη που υποβάλλουν περιοδικές εκθέσεις σύμφωνα με τις απαιτήσεις της Οδηγίας 92/43 για τους Οικοτόπους.